E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Kortizon kullanan hastanın yediklerine büyük özen göstermesi gerekiyor. Tuz kısıtlaması, ilk dikkat edilmesi gereken önemli kurallardan biri. Bunun yanı sıra; sebze ve meyve tüketimini artırmak, tatlılardan ve yağlı besinlerden kaçınmak gerekiyor. Kontrollü kullanılan kortizon, vücuda düşman değil, dost oluyor

Kortizonun kontrolsüz ve bilinçsizce kullanımı, vücuda çoğu zaman yarar değil, zarar veriyor. Bunun için uzmanın hastasını çok iyi yönlendirmesi, hastanın da önerilenlere dikkat etmesi gerekiyor. Aksi taktirde kortizon, Cushing denen ve hastanın yaşam kalitesini bozan; devamında şeker (diyabet), yüksek tansiyon (hipertansiyon) gibi durumlara yol açabilen hastalığa sebep oluyor. Prof. Dr. Hüsrev Hatemi, Cushing'in yol açtığı ileri derecede şişmanlığın bile başlı başına büyük bir sorun olduğunu söylüyor...

* Kortizon kullanımının yol açabildiği Cushing hastalığı vücutta ne tip sorunlar yaratır?


Bu hastalıkta bağışıklık sistemi geriler, tuz tutulması artar. Bu nedenle yüksek tansiyon olur. Yağ sentezi artar, ileri derecede şişmanlık görülür, kaslarda gerilme olur. Tam anlamıyla; güçsüzlükle birlikte gelişen şişmanlık ortaya çıkar. Çünkü hasta; şişman, fakat potasyum düşüklüğü ve diyabet nedeniyle halsiz, kasları ince, kemikleri kırılgan, mikroplu hastalıklara eğilimli haldedir. Şişman, kırmızı yüzlü ancak çok güçsüzdür.

* Kişi Cushing hastalığının teşhisini kendi kendine koyabilir mi? Hayır, şüphelenir fakat teşhisi kendisi koyamaz. Gövdenin alt kısmındaki derin, morumsu çatlaklar tek başına bile Cushing Sendromu'nu düşündürür. Ancak yine de steroid hormonların seviyelerinin saptanması ve röntgen incelemeleri, kesin tanı için gereklidir.

* Hastalığın tedavisi zor mudur?
Tedavi yöntemleri çeşitlidir. İncelemelerin sonuçlarına göre hipofiz bezindeki urun veya böbrek üstü bezlerinin ameliyatla çıkarılması yoluna gidilebilir, dıştan ışın (şua) tedavisi uygulanabilir veya özellikle kortikosteroid'lerin yapımını engelleyecek bir ilaç tedavisine başvurulabilir.

TEDAVİSİ ÖMÜR BOYU SÜRÜYOR

* Aşırı ya da yanlış kortizon kullanımı sonucu hastalık oluşmuşsa, yine bu yöntemler mi izlenir?
Aslında aşırı ilaç kullanılmasına bağlı olan Cushing hastalığı meydana gelmişse, hastanın hipofiz bezi ve böbrek üstü bezleri, eski tabirle dumura uğramıştır. İlaç aniden kesildiği zaman ortaya böbrek üstü bezi yetersizliği çıkar; tansiyon ağır derecede düşer. Kanda sodyum çok düşüktür. Ancak damar yoluyla kortizon ve tuz - su tedavisi yapılmasıyla hasta kurtarılabilir. Bu tip ilaç kullanılmasına bağlı Cushing hastalığına, tedavinin neden olduğu Cushing anlamına gelen 'Yatrogenik Cushing' denir. 'Yatrogenik', tedavinin sebep olduğu hastalıklara genel bir sıfattır.

* Tedavisi ne kadar zaman alır?
Hayat boyu sürer. Çünkü operasyondan sonra böbrek üstü bezi yetersizliği ortaya çıkabilir.

* Kimler Cushing hastalığına yakalanıyor, kadınlarda mı erkeklerde mi daha fazla görülüyor?
Kimin yakalanacağı tam olarak kestirilemez. Ama Türkiye'de kadınlarda daha fazla görülüyor.

HASTALAR BİRBİRİNE BENZİYOR

* Kortizon alan hastalar fiziksel görünüm olarak neden hep birbirlerine benzer?
Bazı hormonlar yağ dağılımını çok derin veya aynı şekilde etkilemezler. İnsülin kullananlarda yağ sentezi artar. Fakat insülin kullananlar hiçbir zaman birbirine benzemez. Oysa kortizon, aynı mimari stili benimsemiş bir inşaat kalfası gibi; yüzü ablaklaştırır ve kızartır. Hem göbekte hem de kolların ve bacakların köklerinde şişmanlığı artırır. Ayak bileklerini ve diğer bazı kaslı bölgeleri geriletir, inceltir. Böylelikle ortaya, bir örnek yapı döktürmeyi seven inşaat kalfasının eserleri çıkar.

* Hamileler kortizonlu ilaç kullanabilir mi?
Genelde kullanılması tavsiye edilmez. Zorunlu durumlarda kortizonu kullanan hekim, kadın doğum uzmanı ve pediatrik genetikçi işbirliği yapmalıdır. Astım hastası bir kadın çocuk sahibi olmak için çok istekliyse, düşük dozda kortizon kullandığı için kontrol altında tutularak, gebeliğe izin verilebilir. Ancak kortizonun aralıklı ve düşük dozda verilmesi bu durumda çok çok önemlidir. Bugüne kadarki araştırmalara göre; gebelikte yapılan kısa süreli kortizon tedavisi sonucu, doğan bebekte bazen yarık damak görülebilir. Doğacak çocuğun büyümesi geri kalabilir, bazen de erken doğum görülür. Genellikle yüksek olmayan bir riskle karşılaşılmaktadır. Bu bakımdan kortizon, annede hafif bir böbrek üstü bezi yetmezliği varsa, annenin tansiyonunun düşmemesi için; annede astım varsa, aralıklı ve küçük dozlarda kullanıyorsa veya erken doğan çocuklarda bazen de çocuğun kendisine verilerek, akciğer olgunlaştırmada kullanılabilir.

* Tuzla kortizon neden birbirine bu kadar zıttır?
Kortizon tedavisinde tuz kullanımı azaltılır. Çünkü kortizon böbreklerden tuzun geri emilimini artırır. Kortizonun yüksek tansiyona neden olmasının başlıca etkisi budur. Tuz, kanda ve vücut sıvılarında birikmekle, o sıvının osmatik basıncını artırır. Yani; su geçiren bir zarın iki tarafına değişik yoğunlukta tuz içeren sıvı yerleştirelim, yüksek yoğunlukta tuz içeren taraf düşük yoğunlukta olana göre su çeker. Bu, zarın yüksek tuz bulunduran yerinde osmatik basınç yüksek demektir. Kanda tuz ne kadar fazlaysa, kılcal damarlar osmatik basınç nedeniyle dokulardan o kadar fazla su çeker ve kan basıncı artar. Yüksek tansiyon bu nedenle olur. Vücuttaki şişkinlik de hem yağ sentezinin artmasına hem de bu nedene bağlıdır.

TATLILARDAN KAÇINMAK GEREK

* Kortizon alırken hiç tuz kullanmazsak, şişmeyi engelleyebilir miyiz?
Hipertansiyonun az görülmesi bakımından faydası olur. Yağ sentezi bakımından da yararlıdır.

* Kortizon kullanırken yenmemesi gereken başka gıdalar var mı? Kortizonun böbrek üzerinde, yalnız tuz tutma etkisi yoktur. Bir de potasyum atma etkisi vardır. Bunun için kortizon kullanan kişilerde potasyum kayıpları çok görülür. Potasyum kaybı; kasların güçsüzlüğüne sebep olur, birçok hormonun salgılanma fonksiyonlarında ve kalbin kasılma işlevinde olumsuz etkilerini gösterir. Tuzu azaltırken potasyum bakımından zengin olduğundan ve yağsız rejimlere büyük ölçüde yardım ettiğinden, sebze - meyve tüketimini artırmak faydalıdır. Tatlılardan ve yağlı besinlerden kaçınmak da doğal olarak gereklidir.

* Kortizon tedavisi sırasında cinsel hayat da etkileniyor mu? Kortizon yetersizliği içinde olan bir böbrek üstü bezi hastalığında kortizon verilmesi, cinsel bakımdan olumlu etki yapar. Fakat kortizon yetersizliği söz konusu olmayan Cushing hastalarında ve kortizonun tedavi maksadıyla kullanıldığı hastalarda, kortizon ruhsal bakımdan cinsel isteği bir ölçüde artırsa bile, organik bakımdan cinsel performansı geriletir. Hipofizin bozuk çalışması, yumurtalıkları ve testisleri uyaran cinsel uyarıcı hormonların az çalışmasına neden olur. Hipofiz sebepli Cushing hastalığında, cinsel hormonları uyaran salgılama gücü azalır. Böbrek üstü bezinden kaynaklanan Cushing'te ise bunun aksi olur. Hipofiz bütün salgılarıyla baskılanmış durumdadır. Cinsel hormonların gücü yine azalır. Böbrek üstü yetersizliği, depresyon ve melankoliye neden olur. Böbrek üstü bezinin fazla çalışması ise, manik davranış biçimlerine yol açar. Bilindiği gibi cinsel performansın ruh halleriyle çok yakın ilişkisi vardır.

Kaynak:Sabah