Dengeli Beslenme

Canlılarda büyüme, sağlık, üreme için gerekli besin maddelerinin alınması. Besinler, bedende gerçekleşen kimyasal tepkimeler için gerekli kimyasal enerjinin yanı sıra, bedene destek olan, hücrelerin oluşması ve yenilenmesi için gereken maddeleri de sağlarlar. Canlıların varlıklarını sürdürebilmeleri için çeşitli kimyasal bileşenler içeren besinler almaları gerekir. Sporculara güç kazandırmak için ya da şişmanlık, şeker hastalığı ve kalıtımsal bozukluklar gibi sorunlara da karşı da, özel beslenme rejimleri uygulanabilir. Dengeli bir rejimde kişinin aldığı kalori, bedenin gereksinmesine uygun olmalıdır. Beslenme rejiminin önemli bileşenleri proteinler, yağlar, karbonhidratlar, su, vitaminler ve tuzlar ile bazı az bulunan elementlerdir. Bunlar uygun ve dengeli biçimde alınmazlarsa, beslenme bozukluğu hastalıkları ortaya çıkar.

Kişinin dengeli beslenmesi için alınan besinler 5 grupta incelenir:
Tahıl ve Ekmek Grubu
Süt ve Yoğurt Grubu
Et Grubu
Sebze ve Meyve Grubu
Yağ ve Şeker Grubu

KARBONHİDRATLAR: Vücudun temel enerji kaynağıdır. Kişinin günlük enerji gereksiniminin %55'i karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Karbon, hidrojen ve oksijenden oluşan bu bileşikler yiyeceklerde daha çok şeker ve nişasta biçiminde bulunur. Örneğin üzüm şekeri denen glikoz en basit karbonhidratlardan, yumrulu bitkilerin köklerinde depolanan nişasta ise en karmaşık karbonhidratlardan biridir. Karbonhidratça zengin yiyeceklerin yapısında genellikle glikozdan daha karmaşık şekerler ve nişastalar bulunur. Ama bu bileşiklerin tümü sindirim sıraında parçalanarak glikoza indirgendiğinden, yiyeceklerdeki bütün karbonhidratlar sonunda glikoz olarak kana geçer ve karaciğerde glikojen biçiminde depolanır. Vücuda enerji gerektiğinde, karaciğerdeki glikojen yeniden glikoza dönüşerek kan dolaşımı aracılığıyla hücrelere dağıtılır. Bu nedenle, kanda bulunduğu için kan şekeri de denen glikoz vücudun temel enerji kaynağıdır.

PROTEİNLER: Vücudun yapı taşlarıdır. Kemikler, kaslar, deri, sinirler, kısacası vücudun büyük bölümü proteinlerden oluşur. Yiyeceklerle alınan proteinler sindirim sırasında parçalanarak aminoasitlerine ayrışır ve vücut, bu aminoasit deposundan seçtiği uygun yapıtaşlarını yeniden bir araya getirerek kendi dokularını oluşturan proteinleri yapabilir. Protein açısından zengin olan başlıca hayvansal yiyecekler yunurta, et, balık, peynir ve süt, bitkisel yiyecekler ise ekmek, patates, fındık ve ceviz gibi kabuklu yemişler, bezelye, fasulye ve mercimektir.
1 gr protein 4 Kal'lik bir enerji sağlar. Günlük enerjinin %10-15'i proteinden gelmelidir. Beslenmemizde proteinden zengin besinlere ihtiyaçtan fazla tüketmek, yetersiz tüketmek kadar zararlıdır.

YAĞLAR: Vücudun enerji ihtiyacında bir diğer besin grubu da yağlardır. Yağlar da karbon, hidrojen, ve oksijenden oluşur. Tereyağı, yağlı et, kaymak, peynir ve yumurta gibi yiyeceklerden alınan hayvansal yağlar ile mısır, ayçiçeği, fındık ve ceviz gibi yağlı tohumlardan elde edilen bitkisel yağlar dengeli beslenmede önemli bir yer tutar. Ama bu temel besinlerin fazla alınması zararlı olabilir. Bazı yağların kalp hastalıkları olasılığını artırdığına inanan birçok doktor, sağlıklı bir yaşam için özellikle hayvansal yağların fazla yenmemesini salık verir. 1 gr. yağ 9 Kal enerji sağlamaktadır.

VİTAMİNLER: Vücuttaki bir takım biokimyasal işlemlerin devamında rol oynarlar, vücudun direncini artırır ve bazı vitaminler, vücuda alınan çoklu doymamış yağ asitlerinin oksidasyonunu önlerler. İlk bulunan vitaminler alfabenin değişik harfleriyle adlandırılmıştı. Sonradan bu bileşiklerin kimyasal yapıları belirlenince, askorbik asit, tiyamin ya da riboflavin gibi bilimsel adlar verildi. Ama bugün bile, vitaminlerin A, B, C gibi harflerle anılması çok yaygındır. Vitaminlerin çok az miktarda alınması vücut için yeterli olduğundan, çeşitli yiyeceklerle dengeli beslenen kişilerde vitamin eksikliği görülmez. Yalnız bazı hastalıklarda doktorlar, vücut sağlığına kavuşuncaya kadar normalden daha fazla vitamin alınmasını önerirler. Ama olağan koşullarda yiyeceklerdekiyle yetinmeyip gereğinden çok vitamin almanın hiçbir yararı yoktur; çünkü vitaminlerin çoğu vücutta depolanmaz ve günlük gereksinimden fazlası idrarla birlikte dışarı atılır.

MİNERALLER: Mineraller vücudun sağlılı kalabilmesi için gerekli olam kimyasal elementler ile bu elementlerin inorganik bileşikleridir. Her mineralin, öbür besin maddelerinin etkisini güçlendiren tamamlayıcı bir görevi vardır. En çok sütte ve süt ürünlerinde bulunan kalsiyum, kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişmesinde önemli rol oynar. Süt ürünlerinde, yumurta sarısında, baklagillerde ve kuru yemişlerde bulunan fosfor da kemik ve dişlerin, kas ve sinir dokusunun yapıtaşlarındandır. İçme sularında bulunan flüorun da diş çürümelerini önlediği saptanmıştır.

Beslenme ve Yaşam Haberleri

Evde Yoğurt Yapmanın Sırrı: Doğal, Taş Gibi Tutan Lezzet

Evde yapılan yoğurt, hem sağlıklı hem de güvenilir olmasıyla son yıllarda yeniden mutfakların gözdesi haline geldi. Marketlerde satılan hazır yoğurtlar pratik olsa da, evde yapılan yoğurdun tadı v

Marine Edilmiş Tavuk Göğsü: Yumuşacık ve Lezzetli Bir Sır

Tavuk göğsü, sağlıklı ve yağsız yapısıyla mutfakların vazgeçilmez protein kaynağıdır. Ancak çoğu zaman kuru veya sert pişirme hataları yüzünden tadını tam alamayız. İşte bu noktada devreye mutfakl

Sevilma Zeytin Bahçesi Türkiye’nin ilk Slow Food Çiftliği oldu

Doğayla uyumlu tarımsal üretim için küresel ölçekte örnek teşkil eden Sevilma Zeytin Bahçesi, Türkiye’nin ilk Slow Food Çiftliği olarak tescillendi. Seferihisar Orhanlı köyündeki Sevilma Zeytin Bahçe

AI sizce en çok hangi yemeği yemek istiyor?

Siz şaşıracak mısınız bilmiyoruz ama muhtemelen tat hissim olsaydı mantıyı seçeceğini söyleyen AI oldukça insansı bir yaklaşım sergiliyor. Mantı gerçekten bir emek işi ,sevdiklerimize verdiğimiz k

Civanperçemi (Achillea millefolium)

Civanperçemi, şifalı bir bitkidir ve tarih boyunca kan durdurucu, yara iyileştirici ve mikrop önleyici etkileriyle kullanılmıştır. Yaprakları ve çiçekleri sindirim sistemi için iyi bir toniktir.Spa

Marketlerdeki sebze ve meyvelerde ilaç tehlikesi

Marketlerde satılan sebze ve meyvelerin tarım ilacı (pestisit) kalıntısı taşıyıp taşımadığını gözle veya basit yöntemlerle tam olarak anlamak mümkün değildir. Ancak bazı ipuçları ve korunma yolları va

Tarım ve Orman Bakanlığı'nın Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı, Türkiye'de ruhsatlı tarım ilaçları hakkında detaylı bilgi sunan resmi bir kaynaktır. Bu platform üzerinden domates gibi belirli bitkiler

Domateste Kullanılan Tarım İlaçları: Ne Kadar Güvendeyiz?

Domates, Türk mutfağının vazgeçilmez sebzelerinden biridir. Ancak bu lezzetli sebzenin tarladan sofraya gelene kadar hangi süreçlerden geçtiği, özellikle de hangi tarım ilaçlarının kullanıldığı konusu

Kovan bal mı süzme bal mı? Farklar neler?

Kovan Balı: Doğallığın Gerçek Tadı Doğaya olan ilginin ve sağlıklı beslenme arayışının arttığı son yıllarda, sofralarda giderek daha fazla yer bulan ürünlerden biri de hiç kuşkusuz kovan balı. Peki m

Urla Enginar Festivali: Ege’nin Kalbinde Bir Lezzet ve Kültür Buluşması

Her bahar, Ege'nin serin meltemleriyle birlikte mis gibi enginar kokusu yayılır Urla sokaklarına. Renkli tezgâhlar kurulur, yöresel kıyafetler giyilir, sahneye müzisyenler çıkar. Çünkü bu sadece bir s