E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Kısa sürede kilo vermek isteyenlerin gözdesi haline gelen, 'Tek Tip Rejimler'in, insan sağlığım ciddi boyutlarda tehdit ettiğini biliyor muydunuz? Araştırmalar, tek tip besin veya besin değerine dayalı diyetlerin sabıkalı olduğunu ortaya çıkardı. Montignac Diyeti'nden, İsveç Diyeti'ne, Prenses Diyeti'nden Dr. Atkins Diyeti'ne kadar, uzmanlar pek çok ünlü diyeti mercek altına aldı .

Tüm dünyada olduğu gibi toplumumuzda da yerleşik bir değer haline gelen ‘ince olan güzeldir' kavramı, kadınları; kaynağı belli olmayan farklı formüllerle incelme yarışma itti. Büyük bir çoğunluk 'hayatinin hergünü diyetteyken!, diğerleri '3 gün sonra diyete giriyorum' saplantılarıyla rejim yapmayı zorunluluk addetti. Kısa zamanda kesin çözüm verdiğine inanılan diyet formülleri, ençok ara­nan ve tercih edilen diyetler oldu. Şimdilerde 'Hızlı incelme' trendinin yarattığı tek tip rejim salgını herke­si sarmış durumda. Bu salgın öyle bir noktaya geldi ki, güzelllik uğruna sıhhatimizi tehlikeye attıgımızı farkedemedik.



Faturası çok ağır

Ne yazık ki, 'bilinçsiz incelme'nin sağlık üzerine çıkardığı fatura bu kez oldukça kabarık. Çünkü hızlı sonuç verdiği için son zamanlarda oldukça fazla rağbet gören tek tip rejimler'in, ciddi sağlık sorunları yarattığı ortaya çıktı. Bugüne kadar 'diyet çılgınlığı'yla başa çıkmaya çalışan beslenme uzmanları, hangi tep tip diyetle­rin, hangi sağlık sorunlarım ya­rattığım araş­tırmalarla orta­ya koydular. Şimdi ise 'tek tip diyetlerin yarattığı sağlık sorunlarıyla nasıl mücadele edileceği tartışılıyor.

Kısa bir süre önce Hacettepe Üniversitesi tarafından yapılan bir araş­tırma, tek tip besine dayalı ve çok dü­şük kalorili diyetlerin insan sağlığında oluşturduğu tahribatları ortaya koydu.

Araştırma bulguları hakkında bilgi veren Diyabetik Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Perihan Arslan, 'Her şeye katlanıp bu yasaklı diyetleri yaşam boyu sürdürenler var. Bu kişiler zihin­sel, ruhsal ve bedensel sağlıklarım tehlikeye attıklarını ne zaman anlayacaklar acaba?" diyor. Belirli bir besin öğesinin veya bir besinin tüketilmesine dayalı diyetler olarak tanımlanan 'tek tip diyetler' yıllardır çok yaygın uygulanıyor ve son zaman­larda da oldukça revaçta. Tek tip diyetlerin neden bu kadar popüler olduğuna gelince...

Fazla kiloları kısa zamanda kaybetme isteği ve bu isteğe salt ticari kaygılarla cevap vermeye çalışanlar, birbirinden bes­lenen sektörel bir kısır döngü yaratıyor. Sağlık ve beslenme ilişkisi sorgulamadan, işin ehli ol­mayan kişilerce önerilen diyetler uygulanıyor ve sonunda, ciddi sağlık problem­leriyle karşı karşıya kalınıyor. Tabii, medyanın da bu gelişmede önemli bir payı var. Diyet konusundaki yazıların, uzman görüşleri alınmadan hazırlanması ve gerekli bir bilimsel ön araş­tırma yapılmaması, yanlış yönlendirmelerin önemli bir kaynağı.

Yağ hücreleri yerine kas kaybı oiuyor

Prof.Dr. Perihan Arslan, tek tip beslenmeye dayalı rejimlerin metabolizmada telafi edilemeyecek yavaşlamalara yol açtığım ifade ediyor. Söz konuşu yavaşlama diyet sonrasında daha süratli kilo almaya neden oluyor. Arslan'a göre diyet sırasında haftalık kilo kaybı 2 - 3 kg.'a çıktığı zaman, vücuttaki kas - yağ dengesi kas aleyhine tahrip oluyor.

Bu tür diyetleri uygulayanlar da yağ hücrelerinden ziyade kas kaybına uğruyorlar.

"Diyet denince sadece zayıflama diyeti düşünülmemeli." diyor VKV Amerikan Hastanesi'nden Beslenme ve Diyet Uzmanı Dilara Koçak. Diyet özelliği olan beslenme şekli anlamına geliyor aslında. Yani kişilerin diyete olan bağımlılıklarının farklı nedenleri var. Zayıflama amaçlı yapılan diyet gibi, şişmanlama amacıyla yapılan veya diyabetiklere, sporculara göre hazırlanan diyetler de var.

Doğru diyet hangisi?

Hacettepe Üniversitesi Diyabetik Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Perihan Arslan'a göre sağlıklı diyetin özellikleri şunlar olmalı:

• Sağlıklı zayıflama diyeti, haftada ortalama 1-1.5 kilo verdirmeli.

» Vücut ağırlığının kişinin ideal ağırlık düzeyine indirmeli.

• Yeterli ve dengeli (protein, karbonhidrat/ yağ/ vitamin ve mineraller birlikte) olmalı.

• Yeniden kilo alımınım önlemeye ve vücut ağırlığını korumaya yönelik olmalı.



Kışiye özel diyet şart!

Acıbadem Caroussel Hastanesi Beslenme Uzmanı Hacer Kaya da, tek tip diyetlerde dengesiz beslenmeye bağlı olarak bir besin öğesinin fazla alınırken, diğerlerinin eksik kaldığına dikkat çekiyor ve bunların önemli sağlık sorunları yarattığım belirtiyor,

En büyük hataların kilo verme amaçlı diyetlerde yapıldığı da, yapılan araştırmaların ortaya koyduğu bir gerçek. Beslenme Uzmanı Hacer Kaya; bireyin yaş, cinsiyet, boy, varsa hastalıkları, sosyo - ekonomik durumu ve beslenme alışkanlıklarının göz önünde bulundurulması gerektiğine dikkat çekiyor.

Başka bir deyişle kişinin sahip olduğu hastalık, (diyabet gibi) diyetin niteliğini değiştirmesin! gerektiriyor. Ayrıca kişilere beslenme eğitimiyle yeterli ve dengeli beslenme alışkanlı­ğı kazandırmak ve uzun dönemde verilen kilonun korunması hedeflenmesi gerekiyor.

Yapılması Gereken testler

Yaşanabilecek riskler, bu işin bir beslenme uzmanının kontrolünde yapılmasını zorunlu kılıyor. Diyete başlayacak olan kişinin öncelikle bir beslenme uzmanına giderek bazı testler den geçmesi gerekiyor. Bir endokronoloji ve bir metabolizma uzmanınır ortak kontrolünden geçtikten sonra yapılacak testler şöyle sıralanıyor:

Açlık kan şekeri, total kolesterol, trîgliserid, ürik asit, SGPT SG01 (karacier enzimlerini görmek için)

Beslenme uzmanı Hacer Kaya, gelen hastaları iki grup halinde değerlendirdiklerini anlatıyor:

"Birinci grup, sağlık ve beslenme konusunda yeterli bılgiye sahip olan ve sağlıklı bir şekilde zayıflamak iste­yenlerden oluşuyor.

îkincisi ise, kendi başına veya bu konuda uzman olduğunu belirten kişilerin kontrolünde sağlıksız diyetler uygulayarak kilo veren ve tabii yine kilo alan insanlar. Bu grubun da biz lere geliş amacı, bu kez sağlıklı bil zayıflama programı ve en önemlis beslenme eğitimi almak.'

Örnek bir diyet nasıl olur?

Diyetisyen Koçak ise, dengeli bir besin dağılımı yapıldıktan sonra, bir zayıflama diyetinde hamburgerin bile olabileceğini belirtiyor. 5 - 6 kg. fa-lası olanlar için Koçak, kolay uygulanabilir ,günlük bir diyet programı da öneriyor:

SABAH: 2 dilim beyaz peynir veya l dilim az yağlı kaşar, domates - salatalık (serbest), 2 dilim kepekli ekmek veya l galeta, 5 adet zeytin ve çay (şekersiz)

ÖĞLE: Yeşil salata yarımda l tost/ l adet mayonezsiz hamburger veya 2 yumurtalı omlet île 2 dilim ekmek ve ayran

ARA: l meyve veya 2 - 3 kraker île l bardak süt veya yoğurt

AKŞAM: Izgara balık/ tavuk/ 3 - 4 adet köfte, pirzola, veya biftek (birini seçin), yeşil salata, 6 kaşık haşlama sebze i le l kase yoğurt

GECE: l meyve

Çalışanlara pratik öneriler

Özellikle çalışanlar için bu denli düzenli programları yürütmek elbette çok zor. Ama en azından şunlara dik­kat etmenizde yarar var:

- Alkollü içeceklerden ve hazır meyve sularından uzak durmak

- Çayı şekersiz ve aç ık içmek

- Haftada bir kaç kez (en az 4), en az 45 dakika olması kaydıyla yürüyüş yapmak

- Günde en az 12 bardak su içmek

- Günde en fazla 2 - fincan kahve tü­ketmek

- Günde l kutu soda tüketmek



Hangi rejimler tehlikeli?

Özellike tek tip besin ve besin değerine bağlı olan diyetler tehlikeli di­yetler listesi ne giriyor.

Prof.Dr. Perihan Arslan, tek tip diyetlerin niteliklerini şöyle sıralıyor:

• Genellikle meyve ve çorba gi­bi besinleri içeriyorlar

• Enerji değerleri düşük.

• Karbonhidrat içeriği yüksek (yüzde 95), protein içeriği dü­şük (yüzde 5), yağ içermiyorlar.
• Pek çok vitamin (B6 ve B12 gibi) ile kalsiyum, çinko, demir, magnezyum ve fosfor gibi mine­raller yönünden yetersiz

Tek Tip Rejimlerin Yolaçabileceği Sağlık sorunları;

Uzmanlara göre/ tek tip rejimler uzun süreli sürdürüldüğünde birçok ciddi hastalığa davetiye çıkarıyorlar. Bunları kısaca şöyle özetleyebiliriz:

osteoporoz/

safra taşları,

böbrek hastalıkları

kardiyovasküler hastalıklar

Bazal mitaboiizma hızı düşüyor (Vücudun çalışma hızı)

Kansızlık

Dikkat azalması

Uyuşukluk

Saç dökülmesi

Yorgunluk

Bulantı ve kusma

MONTIGNAC DİYETİ:

Karbonhidrat içeren besinlerle pro­tein içerenlerin birbirinden ayrı alınması (gıdaları ayrıştırma) esasına dayanıyor. Montignac prensiplerine göre, öncelikle gıdalar sInıfandırılıyor. Yani enerji veren protein­ler, glusitler ve yağlar île enerjik ol­mayan lifler, su, vitamin, mineral ve olîgo elementler birlikte alınmıyor. Bu tür beslenme mide, bağırsak sistemini bozuyor ve ülsere yol açabiliyor. Ayrıca sinir sisteminde tahribat yapıyor.

SALATA, MEYVA VE HAŞLANMIŞ PATATES DİYETLERİ:

Vücudun çok az miktarda kalori ve besin Öğeşi almasına yol açıyor. Uzmanlar mide yanması, ağrısı ve kazınması şikayeti olanların bu tür rejimlerden uzak durmaları gerektiği görüşünde birleşiyor.

KAN GRUBU DİYETLERİ:

Kişileri besinlerden uzaklaştırarak yete rsî z ve dengesî z beslenmeye yöneltiyor. Mesela bu diyet tipinde X kan grubu mensuplarının kesinlikle süt ürünleri almamast salık veriliyor. Ancak uzmanlar, kişinin ilk tanıdığı gıdanın anne sütü olduğunu ve süt ürünlerinin çok yararlı besin değerleri düşünüldüğünde bunun zararlı bir öğüt olduğunu İfade ediyor.

SOĞAN ÇORBASI DİYETİ:

Yağın kesi n l î kl e yasak olduğu bu 3 günlük diyette, anlaşılacağı gibi doğru düzgün tek yemeğiniz soğan çorbası. Bir de beyaz peynir. Çay, meyve (üzüm ve muz hariç) ile pi­rinç lapasına çok kısıtlı otarak izin var. Vücutta doku (kas) kaybı yaratması nedeniyle bazal metabolizma hızını yavaşlatıyor ve tekrar kilo almayı kolaylaştırıyor.

İSVEÇ DİYETİ:

Vitamin ve mineral açısından son derece yetersiz, vitaminleri açısından fakir, kolesterol yönünden zengin olduğu için de kalp hastalığı ve diyabet açısından da ciddi risk taşı­yor. Bu diyette vücut kendini az yemeye adapte ettiğ inden bazal meta­bolizma hızı yavaşlıyor.

WORKINGGIRL (çalışan kız) DİYETİ:

Alman diyetisyenler tarafından hazırlanan, 2 haftada üç buçuk kg-kaybettirmeyi hedefleyen bu prog­ramda ağırlık karbonhidratta. Yani kan şekeri ve insüiîn salınımı dengesizliğine yol açıyor.

PATATES DİYETİ:

2 hafta sürdürülebilir olarak lanse edilen diyette hedef, bu süre zarfında toplam 4 - 5 kg. kaybetmek. Ver­diği zarar Working Girl diyetiyle aynı..

ALMAN DİYETİ:

Uygulama süresi 4 hafta olan diyet­te karbonhidrat oranı oldukça yük­sek. Ayrıca, sebze ve meyve de den­geli olarak verilmiyor. Protein oran da hayli düşük. İnsülîn salınımı ve kan şekeri dengesizliği ortaya çıkıyor.

PRENSES DİYETİ:

İngiltere kaynaklı diyet, adını Prenses Diana'dan almış, l haftada 5 kg-vermeyî vaadeden program, düşük kalorili diyetler kategorîsinde gösteriliyor. Besin öğeleri açısından çok yetersiz.

DR.ATKINS DİYETİ:

Yağlı maddeler ile proteinin tamamiyle serbest olduğu bu diyette şe­kerli tüm besinler yasak. Kalp hastalığına davetiye çıkarıyor. Karbon­hidrat eksikliği vücutta ‘keton' adı verilen ve yüksek miktartan çok zararlı olabilen cisimlerin artmasına yol açabilir. Ayrıca kanda şeker dü­şüklüğü ve eksikliği de kendini gösterir.