E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Dünya nüfusunun yaşlanmasıyla önemi gitgide artan sağlık sorunlarından biri de osteoporoz. 2030 yılında 1 milyar 200 milyon kadının menopozda olacağı yönündeki tahmin, osteoporozun etkileyeceği kesimin büyüklüğünü de gözler önüne seriyor. Türkiye Menopoz ve Osteoporoz Derneği Başkanı ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Reprodüktif Endokrinoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Erdoğan Ertüngealp, Milliyet Gazetesi'nden Ayşegül Aydoğan'ın osteoporozla ilgili sorularını yanıtladı...

Osteoporoz nedir?
Osteoporoz, kemiğin mineral dokusu içinde destek dokusunun hücresel kaybıdır. Mineral kaybıyla, kemikte kırılmaya yatkınlık artar. Osteoporozu tüm vücudu ilgilendiren bir hastalık olarak düşünmemiz lazım. Osteoporoz, menopoz sonrasında ortaya çıkmasıyla biliniyor ancak kemik hastalıklarına, kullanılan ilaçlara (tiroit, kortizon vb. ilaçlar) ve yaşlılığa bağlı görülen osteoporoz da var. Ayrıca çocukluk çağında ve erkeklerde de görülüyor.



Menopozdan ne kadar süre sonra osteoporoz başlıyor?

Hemen başlıyor. Menopoz öncesi de artıyor bu rakam. Çünkü östrojen hormonu azaldığı zaman osteporozun varlığı başlıyor.


İşte risk faktörleri
Osteoporoz ağrı yapar mı?

Hayır yapmaz. Ağrı, kas dokusu ve eklemlerde de görülen yaşlanmaya bağlı, destek dokusunun azalmasıyla artıyor.

Osteoporoz vücudun tüm kemiklerini mi etkiliyor?
Kemiklerimiz uzun (kol, bacak) ve yassı (omurlar) olarak ikiye ayrılır. Osteoporoz her iki kemik grubunda görülür. Ancak postmenopozal kadınlarda en belirgin olarak omurgada çökmelerle kendini gösterir. Şiddetli sırt ağrısı yapan küçük gizli kırıklar burada meydana gelir.

Riski artıran faktörler neler?

Beyaz ırk, uzun boylu olmak, genetik ve coğrafi faktörler, örneğin güneş ışığının az olduğu kuzey ülkelerinde daha çok görülüyor. Güneye inip güneş ışığı arttıkça görülme oranı azalıyor, ince - zayıf olmak da bir risk faktörü. Beslenmenin çok önemi var. Anne sütü emmek ise bir avantaj. Hastalıklar örneğin tiroit hastalığı, endokrin ve hormon hastalıkları, romatizmal hastalıklar, son yıllarda patlama gösteren kortizon kullanımına bağlı, bağışıklık sistemi hastalıkları olan kişilerde risk artıyor; osteoporoz yaşını çok erkene çekiyor. Uzun süre süt verme de kadında osteoporoz riskini artırıyor. Onun için emziren kadınlara muhakkak kalsiyum desteği vermek gerekir. Osteoporoz meslek hastalığı olarak da var. Kömür işçileri örneğin. İnsanlar artık güneş ışığından uzak çalışıyor plazalarda, metroyla, arabayla işine gelip gidiyor, kapalı alışveriş merkezlerine gidiyor. Güneş ışığından mahrum kalmaya neden olan kapalı ortamda çalışmak bu nedenle risk.

Aşırı kilo da artırıyor
Türk toplumu riskli bir ırk mı, yoksa şanslı mı?
Genetik olarak şanslı ırkız. Karışık bir ırk olduğumuzdan ve Orta Asya kökenli olmamız bizi şanslı kılıyor. Daha kısa boylu, daha yapılıyız. Balkanlar'dan gelenler daha uzun boylu olduğundan onlar risk grubuna giriyor.
Osteoporoza karşı kimler daha dikkatli olmalı?
Endometriozis (endometrium tabakasının rahimdeki normal yeri dışında gelişmesi) çok yaygın görülen bir hastalık. Onu baskılamak için kullandığımız âdetten kesme tedavileri sonrasında ve âdet göremeyenlerde osteoporoz görülüyor. Özellikle erken menopoza girenler (40 yaş öncesi), âdet görmeyen genç kızlarımız osteoporoz açısından değerlendirilmelidir.

Kiloyla ilişkisi var mı?

Osteoporozda aşırı spor ve aşırı zayıflık - şişmanlık risk faktörü. Sporcularda örneğin âdet görmemeye neden oluyor ki, bu da osteoporoza zemin hazırlayan nedenlerden. Yine az kalorili diyetler de kalsiyum alımını sınırladığından zararlı.

35 yaşına kadar süt için.

Kemiklerimizi kaç yaşına kadar güçlendirebiliriz?

Kemiğin bir yapımı var, bir de yıkımı var. Kemik devamlı bir yapım ve yıkım içinde kendini yeniliyor. Bu 35 yaşına kadar devam ediyor. Bu yaşa kadar yapım fazla, yıkım az. Bu yaştan sonra kayıplar artıyor, yıkım fazla oluyor. Menopoz sonrasında ise bu yıkım çok hızlanıyor. 35'li yaşlarda hem kadında hem erkekte kemikte her yıl binde 5 kayıp var. 20 yılda bu yüzde 10'luk bir kayıp haline gelecek. Menopoz sonrasında ise bu kayıp yüzde 3 - 5 arasında olacak. Büyük bir artış patlama oluyor. Postmenopozal dönemde kayıp bu nedenle önemli.

Hormon tedavisi koruyor
Kemik kırıkları da büyük bir sorun
Osteoporoz, kemiğin kırılganlığını artırıyor. Özellikle kalça kırıkları hayati risk açısından çok önemli. Ameliyatı çok ağır, ameliyat sonrası emboli (pıhtı atması) ve buna bağlı ölüm çok görülüyor. Bu hastaların 4'te biri ameliyat sonrası veya esnasında ölüyor, dörtte biri iyileşiyor, yarısı ise koltuk değneğine veya tekerlekli sandalyeye bağımlı kalıyor. Bunun dışında el bileği kırıkları çok görülüyor. Ufak düşmelerle hatta ağır bir şey kaldırmakla bile el bileği kırılabiliyor.

Koruyucu ilaç tedavisi var mı?

Menopozda kullanılan hormon tedavisi, osteoporoza karşı koruyor. Hormon tedavisi alanlarla almayanlar arasında osteoporoz çok farklı gelişiyor. Hormon tedavisi almayanlarda kırıklar artıyor.

Kemik ölçümü ilk olarak ne zaman yapılmalı, hangi periyotta tekrarlanmalı?

Kişide genetik risk ve daha önce belirttiğimiz hastalıklar varsa osteoporoz açısından da değerlendirip kemik ölçümü yapılmalı. Ama rutin olarak menopoz öncesi kadında istemiyoruz. Bu konu çok suiistimal ediliyor. Türkiye Menopoz ve Osteoporoz Derneği olarak, kemik ölçümünü menopoz sonrası dönemde ve menopozda bir kez yaptırıyoruz. Sağlamsa 3 yıl sonra, hormon kullanmıyorsa veya kayıp varsa 2 yılda bir, ağır osteoporoz varsa ve tedavi altındaysa tedavinin başarılı olup olmadığını kontrol etmek için o zaman yılda bir kez yapılabilir.

Tedavide neler kullanılıyor?

Hormon tedavisi, kalsiyum ve osteoporoz ilaçları.
Sigaranın rolü?

Sigara, aşırı alkol ve kahve tüketiminin kemik kaybını arttırıcı etkisi var.

Kaynak:Milliyet