E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Spastik kolon (IBS) şişkinlik, aşırı gaz, karın bölgesinde rahatsızlık, ağrı, kabızlık veya ishal gibi belirtilerle seyreden, çok sık görülen bir sindirim sistemi fonksiyon bozukluğu. Altında yatan herhangi bir hastalık olmadığı halde aşırı hassaslaşan kalın bağırsak doğru çalışmamaya, bağırsak kasları normalden çok daha fazla kasılmaya başlıyor. Kronik bir durum;belirtiler zaman aralıklarıyla ortaya çıkıyor,bazen uzun dönemde görülmedikleri olabiliyor. Bu bir hastalık değil, ilerlemiyor, ara sıra alevlenip tekrar yatışıyor. Her yaşta görülmesi mümkün, ama gençleri ve orta yaştakileri daha çok etkiliyor. Kadınlarda daha sık görülüyor.

Sadece beslenme ve yaşam biçimindeki değişikliklerle önemli oranda rahatlamak mümkün. Çoğu kişinin böyle bir rahatsızlıktan haberi olmadığı için, yaşamları önemli oranda negatif biçimde etkileniyor. Stres ve anksiyete, belirtilerin şiddetini arttırıyor.

Gelişmiş ülkelerde nüfusun %13 ila %22'sinde yaşamların bir döneminde IBS belirtileri görüldüğü belirlenmiş. Örneğin; İngiltere'de gastroenteroloji kliniklerine başvuranların neredeyse yarısı IBS'li.
IBS belirtileri

Belirtiler kişiden kişiye değişiyor. Zaman aralıklarıyla ve gün içinde biçim değiştirerek kendini gösterebiliyor.

Karın ağrısı ve rahatsızlık
Ya künt bir ağrı şeklinde veya kramplar halinde. Ağrılar dalgalar halinde gelip gidiyor. Genellikle yemekten sonra başlıyor. Gaz çıkardıktan veya bağırsak açıldıktan sonra rahatlama oluyor.

Şişkinlik ve aşırı gaz
Sık görülen bir belirti. IBS'liler normal kişilerden daha fazla gaz üretmiyorlar aslında, ama gaz bağırsaktan çıkamayıp, sıkıştığı için rahatsızlık yaratıyor. Giysiler dar geliyor,pantolonların fermuarı zor kapanıyor. Bağırsaklardan gurultu sesleri geliyor. Genellikle yemekten hemen sonra başlayıp, gün boyu artarak devam ediyor.

Kabız ve/veya ishal
IBS'lilerde en sık görülen belirti. Kabızlık ve ishal aynı anda da görülebilir. Örneğin;sabah kabız,akşamüzeri ishal olunabilir. Dışkı küçük,katı ve mukusla(bağırsak mukozasından salgılanan sümüksü bir madde) kaplı olabilir. Bağırsak duvarındaki mukus üreten bezler ağır hareket eden,saatlerce bağırsak içinde kalan küçük katı dışkı parçacıklarıyla uzun temas sonrasında aşırı uyarılır ve bu yüzden çok mukus salgılarlar. Bazen sadece mukus da çıkarılabilir.

Bağırsakların tam boşaltılamadığı hissi
IBS'lilerde bağırsaklar açıldıktan, tuvaletten çıkıldıktan sonra bile bağırsakların tam boşaltılamadığı, içeride bir şeyler kaldığı hissi vardır. Genellikle tuvalette boş yere ıkınır dururlar. Aşırı ıkınmaları rectumda (kalın bağırsağın son kısmı) ağrılara neden olur. Sürekli ıkınma nedeniyle hemoroidler, anüste yırtıklar oluşabilir. Bu yırtıklar dışkılamayı daha da ağrılı hale sokar ve tuvalete gitmeyi korkulu rüya haline getirir. Bu da kabızlığı daha da arttıran nedenlerden biridir.

Diğer belirtiler
Yorgunluk,sık idrara çıkma,sırt ve bel ağrısı,seks sırasında ağrı duyma,göğüste ağrı ve çarpıntılar,nefes darlığı,hırıltılı solunum.

Nedenleri
Yıllardır araştırılmasına rağmen nedeni tam olarak belli değil. Bağırsaklarda herhangi bir hastalık yok, incelemelerde genelde tamamen normaller. Psikolojik,fizyolojik ve beslenme şeklinden kaynaklanan nedenlere bağlı olduğu düşünülüyor. Sindirim sistemiyle ilgili bir bozukluk olduğu için yiyeceğin çok önemli rolü var. Her kişide farklı nedenlerle tetikleniyor. En çok görülenler; liften yetersiz beslenme,yiyecek intoleransı(hassasiyeti),enfeksiyonlar,antibiyotik kullanımı ve diğer ilaçlar,stres,adet görme ve sigara.

Tedavi
Tamamen ortadan kaldırıcı bir tedavi yok. Tedavide amaç belirtilerin şiddetini azaltmayı, tekrarlamasını önlemek. Yaşam stili ve beslenme şeklinizi değiştirmeniz gerekiyor.

İşte önerilerimiz:
Liften zengin yiyeceklerle beslenin
Liften zengin yiyecekleri arttırmak birçok kişide rahatsızlıkların azalmasına yol açıyor.eğer ana sorun kabızlıksa liften zengin yiyecekleri arttırmak büyük oranda iyileşme sağlıyor. Normalde sağlıklı bir insanın günde en az 18 gr lif alması gerekli.(örneğin,2 dilim esmer ekmek, 110 gr kuru fasulye,bir büyük elma,portakal veya muz bu değeri karşılıyor.)IBS'liler bunun iki katını almalı. Araştırmalar, çoğu IBS'liye kepek yemenin iyi gelmediğini, hatta bazen kepekli ekmeğin bile dokunduğunu gösteriyor. Sebze ve meyvelerdeki lif türü harikalar yaratabiliyor. Günde en az 5 porsiyon meyve ve sebze yemeyi alışkanlık haline getirin.

Size dokunan yiyecekleri yemeyin
IBS'lilerin genellikle bazı yiyeceklere karşı hassasiyetleri var. Eğer size dokunan bir yiyecek varsa, o yiyeceği belirleyip, ya yememeniz ya da azaltmanız gerekiyor. Şüphelendiğiniz yiyeceği birkaç gün boyunca yemeyin,eğer düzelme varsa suçlunun o olduğunu düşünebilirsiniz. Daha doğru bir sonuca ulaşmak için biraz zahmetli de olsa bir başka önerimiz var;küçük bir hatıra defteri tutmanız. Defterinize iki-üç hafta boyunca yiyip içtiklerinizi, ardından kendinizi nasıl hissettiğinizi,belirtileri kaydedin. Kısa süre içinde size gerçekten neyin dokunduğunu daha doğru bir şekilde bulabilirsiniz. Ancak doktorunuza danışmadan birden fazla yiyeceği çıkarmak yanlış olur, vücudunuz için gerekli besinlerin eksikliğine yol açabilirsiniz.

Sık ama az yiyin
3 öğün çok yemek yerine, öğünlerinizin sayısını arttırın,ama az yiyin. Sindirim sistemi bir anda çok büyük miktardaki yiyecekle baş etmekte zorlanabiliyor. Akşam yemeği en hafif yemeğiniz olmalı. Akşam yemeğini yatmadan en az 4 saat önce yemeye gayret edin. Vücudunuzun yediklerinizi sindirmek için zamana ihtiyacı var. Ayrıca bu daha iyi uyumanızı sağlayacak.

Kahvaltıyı atlamayın
Düzenli yemek bağırsaklarıda düzenli çalışmaya iter. Kahvaltı yapmayınca bağırsaklarınız günün ilk yemeğiyle tetiklenecek önemli refleksten yoksun kalır. Çoğunuzun sabahları uzun boylu kahvaltıya vakti yok biliyoruz,ama bir adet meyveyle bir bardak içecek bile çok şeyi değiştirecek göreceksiniz.

Susuz kalmayın
Su , kabızlığı önlemede en önemli faktörlerden, dışkının yumuşamasını, kolayca çıkmasını sağlıyor. Ayrıca birçok IBS’li özellikle sabahları ve yemeklerden sonra ishal olur. Sıvı kaybını önlemek çok önemli. Günde en az 8-10 bardak su içmelisiniz.

Her gün bir kase yoğurt yiyin
Yoğurdun az yağlı ve doğal olmasına özen gösterin. Bağırsaklarımızda sindirime yardımcı olan ve bağırsakların sağlıklı kalmasını sağlayan yararlı bakterilerin yanı sıra zararlı bakterilerde var. Normalde yararlı bakteri sayısı çok daha fazla. Antibiyotikler, uzun süreli doğum kontrol hapı kullanımı, aşırı stres, şeker ve rafine karbonhidratların –beyaz ekmek, beyaz pirinç, beyaz makarna gibi- ağırlıkta olduğu beslenme biçimleriyle bu denge bozulabiliyor, zararlı bakterilerin sayısı artabiliyor. Bağırsaklarda yararlı bakteri sayısını arttırıp dengeyi sağlamak için en kolay yol her gün yoğurt yemek. Yoğurt hem kabızlık, hem ishalde faydalı. Mümkünse probiyotik yoğurt yiyin.

Gaz yapanyiyeceklerden uzak durun
Aşırı gazdan yakınıyorsanız baklagiller, lahana, brüksel lahanası, mercimek, bezelye, fasulye, barbunya gibi gaz yapan yiyecekleri az tüketin. Yiyeceğiniz zaman pişirmeden önce geceden suya koyun, kaynatırkende birkaç kez suyunu değiştirin

Nane ,papatya, rezene çayları için
Şişkinlik ve gazı gidermede etkililer. Ayrıca nane yağı kapsülleri de alabilirsiniz.

Nane yağının bağırsak duvarın üzerinde yatıştırıcı etkisi var. Araştırmalar naneyağının (peppermint oil) her 5 kişiden 4’ünde belirtileri hafiflettiğini gösteriyor.

Karnınıza masaj yapın
Önce ellerinizi ısıtın. Sonra biraz masaj yağı (zeytinyağıda olabilir) alıp karnınızın üzerinde yumuşak dairesel hareketlerle gezdirin. Bu masaj aşırı gaz, şişkinlik, ağrı gibi belirtileri hafifletecek, sizi rahatlatacak.

Yemeklerinizi sakin bir ortamda yiyin
Acele acele atıştırmak, çiğnemeden yutmak, gergin ortamda yemek yemek hep şikayetlerinizi arttıracak faktörler.

Daha çok hareket edin
Düzenli spor yapmak IBS belirtilerini azaltıyor. Haftada en az 3 kere yarımşar saatlik yürüyüşlere çıkın. Yüzmek, koşmak, bisiklete binmek gibi kalp hızınızı hafifçe arttıracak sporlara yönelmeniz daha başarılı sonuçlar verecektir.

Sigarayı bırakmaya çalışın
Bırakamıyorsanız da azaltmayı deneyin. Nikotinn bağırsak hareketleri üzerinde güçlü zararlı etkileri var.

Dozunda için
Aşırı alkol bağırsakları kötü yönde etkileyebiliyor. Açken hiçbir zaman içmeyin.

Gevşeme tekniklerini deneyin
Yoga, tai chi ve meditasyon, anksiyete ve stresi azaltıyor, böylece IBS belirtilerini yatıştırıyor.

Stresi azaltmaya çalışın
stres artık yaşamınızın bir parçası. Kolay olmasa da sizi strese sokan durumlardan kaçınmaya çalışın.

IBS
Eğer IBS varsa kilo vermek daha da zorlaşıyor. Kilo vermeye çalışmadan önce IBS sorununuzu çözmeye çalışmalısınız.

Stresin rolü
Huzurlu bağırsaklar için huzurlu bir kafa gerekiyor. IBS ve stres arasında açık bir ilişki var. Sizi sinirlendiren, geren kişilerden uzak durun.

En suçlu on yiyecek

Cambridge Addenbrooke Hastanesi’nde yiyecek intoleransı olan hastalar üzerinde yapılan araştırmada, IBS’ye en çok neden olduğu gösterilen 10 yiyecek:

Buğday %60
Mısır %44
Süt %44
Peynir %39
Yulaf %34
Kahve %33
Çavdar %30
Yumurta %26
Çay %25
Narenciye %24
Nelere hayır
•Buğday ve elenmemiş buğday unundan yapılmış yiyecekler(beyaz ekmek, beyaz makarna, bisküviler, kurabiyeler, kekler, börekler)
•Peynir
•Süt
•Kafein içeren içecekler(çay, kahve, kolalı içecekler ve bazı gazozlar)
•Çikolata
•Aşırı şekerli yiyecekler
•Özel işlem görmüş yiyecekler
•Hazır yiyecekler
•Mayalı yiyecekler
•Kırmızı et
•Kuru meyveler
•Şekerli meyve suları
•Aşırı baharat
•Alkol
•İçinde suni tatlandırıcı sorbitol kullanılan diyet içecekler, yiyecekler, çikletler
Nelere evet
•Meyve ve sebzeler-narenciye hariç-
•Tavuk
•Balık
•Patates, patates unu
•Kepekli pirinç, pirinç unu
•Tahıllar
•Su
•Bitkisel çaylar
•Probiyotik veya doğal yoğurt
•Ayçiçeği ve bal kabağı çekirdekleri, keten tohumu, susam

Buğday intoleransı
Bağırsakları en çok rahatsız eden yiyecek buğday, ama en sık tüketilen yiyecekler de hep buğday unuyla yapılanlar. Ekmek, makarna, börek, pizza, kekler, bisküviler, krakerler hep buğday unu kullanılarak yapılıyor, hepimiz her gün bunları bol bol tüketiyoruz. Türkiye’de temel gıda maddesi buğday unuyla yapılmış ekmek. Bu yüzden tüm modern toplumlarda olduğu gibi Türkiye’de de buğday çok sık alerji yaratan bir yiyecek halinde. Ancak çoğu kişi şikayetlerinin nedeninin buğday olduğunun farkında bile değil!

Nedeni
Buğday, gluten adlı bir protein içeriyor. Suçlu işte bu protein. Protein moleküllerinin parçalanması vücutta sindirim enzimlerinin yardımıyla olur. Ama bazen, aynı yiyeceğin aşırı tüketilmesi bu enzimlerin yetersiz çalışmasına neden olabiliyor. O zaman bu yiyeceklerin içindeki gluten bağırsak duvarı mukozasını etkileyip, zarar veriyor. Kalın bağırsak geçirgen hale gelebiliyor ve bu protein molekülleri vücuda sızıp alerji yaratabiliyorlar. Gluten adlı bu yapışkanprotein aynı zamanda kabızlığın da sık görülen bir nedeni. Çünkü bağırsaklardan yiyeceklerin geçiş zamanını uzatıyor.

Gluten sadece buğdayda değil yulaf, çavdar ve arpada da bulunuyor. Ancak proteinin kimyasal yapısı her birinde değişik. Yulaf, çavdar ve arpada buğdaydan daha az gluten var. Bu yüzden buğdaydan yapılan ürünlerin dokunduğu birçok kişi yulaf,çavdar va arpayı herhangi bir rahatsızlık duymadan yiyebiliyorlar. Bazı kişilere ise gluten içeren tüm yiyecekler dokunabiliyorlar. Çoğunlukla gluten içeren yiyecekler az miktarda yenildiği zaman soruna yol açmayabiliyorlar.

Belirtileri
Çok çeşitli belirtileri var. En çok görülen kabızlık,ishal,şişkinlik ve karın ağrısı. Ayrıca hapşırık nöbetleri, kaşıntı,döküntüler,gözlerin sulanması,burun akıntısı,öksürük,baş ağrısı, mide bulantısı,saman nezlesi gibi belirtiler de ortaya çıkabilir.

Tedavi
Öncelikle gerçekten buğday unundan yapılmış yiyeceklerin size dokunup dokunmadığını saptamanız gerekiyor. Eğer size dokunan sadece buğday ve buğday unuyla yapılmış yiyeceklerse o zaman bu yiyeceklerden uzak durmalısınız.
Eğer hassasiyetiniz gluten içeren tüm yiyeceklerden (çavdar, yulaf, arpa) uzak durmanız gerekiyor.

Nelere hayır
•Buğday ve buğday unuyla yapılmış yiyecekler.
•Beyaz ekmek
•Beyaz makarna
•Bisküviler
•Krakerler
•Pizza ve pide
•Börek
•Kek-kurabiye
•Bira ve viski-eğer alerji glutene ise-

Nelere evet
•Çavdar ve yulaf unundan yapılmış ekmekler
•Karabuğday unundan yapılmış yiyecekler
•Pirinç ve pirinç unu
•Patates ve patates unu
•Polenta(mısırdan yapılan bir yiyecek)
•Mısır ve mısır unu
•Tüm sebze ve meyveler
•Et
•Balık
•Süt ve süt ürünleri
•Yağlar
•Bal,reçel

Laktoz intoleransı(süt alerjisi)
Laktoz, inek sütününiçinde doğal olarak bulunan bir şeker türü. Normalde bu şeker bağırsaklar içinde üretilen laktaz adlı bir enzim tarafından sindirilir. Bazı kişilerde bu enzim doğuştan eksiktir. Bazılarında da yaşamlarının ileriki dönemlerinde ameliyat, bağırsak enfeksiyonu ve yaşlanma nedeniyle enzim üretimi çok azalır. Laktaz eksikliği olanlar inek sütü içtiklerinde bu şeker sorunlara yol açar.

Belirtileri
•İshal
•Şişkinlik
•Gaz

Tedavi
İnek sütü içmemek,inek sütüyle yapılmış laktoz içeren yiyecekleri kesmek gerekiyor. Bu
ürünler yenileceği zaman laktaz enzimini içeren preparatlar alınmalı.

Nelere hayır
•İnek sütü
•Beyaz peynir, krem peyniri,mozzerella
•Dondurma

Nelere evet
•Keçi veya koyun sütü(bazı kişiler bu sütleri tolere edebiliyor.)
•Soya sütü
•Pirinç sütü
•Yoğurt*
•Bazı peynirler (hangilerini yiyebileceğinizi azar azar deneyerek bulabilirsiniz.)

*sütün içindeki laktoz mayalanma sırasında parçalandığı için yoğurt dokunmuyor.

Kaynak:Kadın Sağlığı