E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Doktor gelene kadar hastayı serinletmenin en iyi yolu soğuk su banyosudur. Ateş 39 dereceye kadar düşürülebilir ama daha aşağı inerse kişi dolaşım şokuna girebilir

Güneş çarpması, aşırı sıcak sonucu beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasına bağlı ciddi bir durumdur. Tedavi edilse bile öldürücü olabilir ya da kalıcı zararlar verebilir; bu nedenle güneş çarpmasına karşı önlem alınmalıdır. Çok sıcak günlerde, güneş altında uzun süre kalınca başımıza güneş geçeceğini sanırız ama asıl sorun yaratan tepemizdeki güneş ışınları değil, içinde bulunduğumuz ortamın ısısıdır.

Sözgelimi makine dairesi, çelik tezgahları gibi çok sıcak yerlerde çalışanlarda da hiç güneş görmemelerine karşılık, 'güneş çarpması' etkileri ortaya çıkabilir. Bu nedenle doktorlar son yıllarda "güneş çarpması" yerine genellikle "sıcak çarpması" terimini kullanmaktadırlar. Bedende ortaya çıkan değişiklikler aşırı ısıya tepkidir.


Sıcak çarpmasının üç ana belirtisi, çok yüksek ateş (41şC'tan fazla), terleyememe ve komaya kadar giden sinir sistemi bozukluklarıdır.

Ruhsal durum bozuklukları, uyumsuzluk ve baş ağrısı, sersemlik ve yürümede zorlukla birlikte görülebilecek ilk belirtilerdir. İleri evrelerde bilinç yitimi de olabilir.

İlerlemiş sıcak çarpması çok tehlikelidir, tedavi edilse bile hastaların yüzde 20'si ölür.
Belirtiler ortaya çıkar çıkmaz doktor çağrılmalıdır. Bu arada hastanın ateşi düşürülmeye çalışılmalıdır.

Ateş 39şC'a kadar düşürülebilir ama daha aşağı inerse hastanın dolaşım şokuna girebileceği unutulmamalıdır.

Hastayı serinletmenin en iyi yolu soğuk su banyosudur. Güneş çarpmasına karşı en etkili yol ondan korunmaktır.

Güneş çarpması ya da ciltte oluşan lekeler, alerjik reaksiyonlar ve yanıklar için uzman bir doktora görünmeyi, en önemlisi tüm bunların küçük tedbirlerle önlenebileceğini unutmayınız.

Tahrip eder
Öte yandan yanık; vücudu dış etkenlerden ve bakterilerden koruyan bir deriyi tahrip eden hatta derecesine göre devre dışı bırakan bir olaydır.
Ağır yanıklarda deri vücudu dış etkilerden koruma özelliğini tamamen kaybettiği için hastalar kolayca enfeksiyon kapma tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Yanık olan yüzey bakteriler tarafından kısa süre içinde işgal edilerek bölge iltihaplanır.

Bu bölgede mikroplardan açığa çıkan zehirli maddeler (toksinler), tüm vücuda yayılarak hastaların vücut direncinin kırılmasına ve ağır bir sistemik iltihap tablosunun ortay çıkmasına sebep olur.

Diğer taraftan bu açık yüzeyden dışarı sızan serum, vücut sıvılarının süratle azalmasına yol açar. Vücutta kaybolan gündelik sıvı miktarı yanık yüzeyinin genişliğine bağlıdır ve 1- 9 litre arasında değişir. Bu açığın kapatılamaması dolaşımın zayıflamasına ve böbreklerin iflasına, hatta giderek ölüme sebep olur.

Yanıklar, sıcak su yanıkları, sıcak buhar yanıkları, soba veya ütü gibi sıcak yüzey yanıkları, ocaktan, sobadan ya da patlamalardan dolayı oluşabilecek alev yanıkları, elektrik yanıkları ve kimyasal maddelerin meydana getirdiği yanıklar şeklinde ayrılabilir. Yanığı oluşturan fiziksel etkenin vücutta meydana getirdiği tahribat, deri, deri altı ve daha derindeki kas ve kemiklerin zarar görmesiyle sonuçlanır.
Bu zararın şiddeti, yanmanın yoğunluğuna ve alevin ya da yanık oluşturan materyal ve maddelerin vücuda temas süresine bağlı olarak gruplanır.
1. Derecedeki yanıklarda, deri yüzeysel olarak etkilenir. Tüm deri katları olaydan zarar görmez. Gözle bakıldığında derinin kızardığı görülebilir. Uzun süre güneşte yatan bir insanın derisinin kızarması, birinci derece yanığa örnektir.
2. Derecedeki yanıklar derinin en üst tabakası olan ve ortalama 1,5 mm. kalınlığındaki epidemis denen tabakanın tamamen harap olması anlamına gelir. Bu tür yanıklarda, deri yüzeyinin hemen altına toplanan serum sızıntısı içi sıvı dolu kabarcıklar oluşturur. Bu sıvı tabakasının üstünü örten zar, tamamen ölmüş deri tabakasından oluşur.
3. Derecedeki yanıklar derinin tüm katlarının tamamen tahrip olması demektir. Yanığı doğuran etkenin deriye temas süresinin uzun olduğu anlaşılır. Bölge bu nedenle tamamen kömürleşir. Yara içine bakıldığında kasların ortaya çıktığı, bazen kemiklerin bile kömürleştiği görülebilir.
Yanığın derinliği yanında yanık yüzeyin genişliği de çok önemlidir. Gerek birinci, gerekse ikinci ve üçüncü derece yanıklarda yanık yüzeyinin genişliği kazazedenin hayatta kalma şansıyla doğrudan bağlantılıdır. Bebeklerde yüzde 10, erişkinlerde yüzde 20'den geniş yanıklar muhakkak yataklı kurumlarda tedavi edilmelidir.

Yanmalarla yüzyüze gelmemek için;
- Kibrit, çakmak ve ateş yakma gereçlerini ortalıkta bırakmayın.
- Devamlı sıcak suyunuz varsa derecesini 50 dereceden yukarıya ayarlamayın.
- Isıtıcıların etrafına direkt teması engelleyen barikatlar koyun.
- Sıcak sıvıları çocuklardan uzak tutun.
- Bebeğe mama verirken yemeğin, yıkarken de suyun ısısını bilin.
- Ocak üstündeki tava saplarını, çocukların erişemeyeceği şekilde yerleştirin.
- Yatakta sigara içmeyin.
- Sıcak tencere ve su kaplarını tezgahların kenarına yakın koymayın.
- Kullandığınız güneş yağının güneşin zararlı ışınları olan UVA ve UVB ışınlarını engelleyen türden olmasına dikkat edin.
- Satın aldığınız güneş gözlüğünün UV ışınlarını engellediğine emin olun.
- Evde daima dolu bir yangın söndürücü bulundurun.
Yanmalar ve haşlanmalarda yapılması gereken ilk müdahale yanık bölgesinin musluk suyuyla soğutulmasıdır.
Yanığa elle dokunmamak ve derecesini saptamak müdahale açısından önem taşır. 1. dereceden bir yanıksa ve hafif kızarıklık varsa, yanığın bol su ve sabunla yıkanması tavsiye edilir.
Eğer durum ağırsa evde tedavi etmekten kesinlikle kaçınılması gerekir. Yanan bölgelerin steril bir pansuman malzemesiyle örtülmesi ve tam teşekküllü bir hastanenin acil merkezleri, eğer yoksa en yakın sağlık ocaklarına başvurulması önerilir.
Halk arasında var olan yaygın kanının aksine 2 ve daha yüksek dereceli yanıklarda yoğurt, yağ, sabun, diş macunu, yağlı krem gibi yabancı maddelerin deriye sürülmesi faydadan çok zarar getirir. Yanıklarda içi sıvı dolu su kabarcıklarının patlatılmaması, eczane veya pansumancı yerine direkt olarak doktora gidilmesi önerilir.

Yanık yüzeye hava üflememek, çıplak el, parmak gibi mikropsuz olduğundan emin olmadığınız şeyleri temas ettirmemek, yanık deriye yapışan kumaş ve benzeri şeyleri kazıyıp kaldırmamak gereklidir.

Tetanoz aşısı olması gerekir
Yanan kişiyi bir an önce en steril biçimde hastaneye ulaştırmak için ambulans istemek, kazaya uğrayan kişiyi aşırı sıcak ve soğuktan korumak gereklidir. Yanıklarda, kişi mikroplara karşı daha duyarlı hale geldiği için tetanoz aşısı olmasında yarar görülür.

Yanmalar ya da haşlanmalarda yanık yüzeyin direkt buzla temas ettirerek soğutulmaması gerekir.
2. derece yanığı alkol, tentürdiyot ya da savlon gibi dezenfektanlarla temizlemeye çalışılması da yanlış bir davranıştır.

Kaynak:Yeniasir