E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Boyun kırıkları açısından en tehlikeli durumda olan hasta, bilinci yerinde olmayan hastalardır. Böyle bir durum kanıtlanana kadar kişi yerinden kımıldatılmamalıdır.

Düşmelere veya çarpmalara bağlı olarak, çeşitli yaralanmalar, yumuşak doku ezilmeleri, sıyrıklar, bağ kopmaları, adale yırtıkları, kırıklar ve baş - boyun yaralanmaları gibi çeşitli yaralanma türleri ortaya çıkabilir.

Bu yaralanmaların başında sıyrıklar (abrazyon) gelir. Sert cisim veya pütürlü yüzeylerin derinin üst kısımlarını sıyırması sonucu ortaya çıkabilen bu yaralanma türü, tek başına yüzeyde olabileceği gibi, derinin altındaki bir bağ veya adale yırtığının hatta kırığın işareti de olabilir.
Bu nedenle kazalar sonucu oluşan sıyrıkların dikkatle kontrol edilmesinde yarar vardır.
Hematom: Deri altında oluşabilecek yaralanmalarsa daha çeşitlidir. Hematom, çarpma sonucu derinin altındaki kılcal damarların kopmasıyla meydana gelen kan birikintisidir.



Hematom sonucu bölge şişer, kızarır, ağrır; deri altında kanama devam ettiği sürece şişme artar. Hematom gelişmesini 5- 10 dakikalık bir sürede tamamlar ve şişme durur. Böyle bir durumda yapılacak en doğru hareket, bölgeye buz torbası koymak gibi soğuk uygulama yapmaktır. Soğuk, hematom gelişmesini durdurur, ağrıyı azaltır, yaklaşık yarım saat içinde ağrı tamamen kaybolur. Ancak bundan sonraki evrede günler içinde bölge morarır, bir hafta sonra sarı - yeşil bir renk alır, şiş giderek azalır ve toplanan kan tam olarak vücut tarafından emilince ortadan kaybolur.
Burkulmalar: Bir diğer deri altı yaralanmaysa burkulmadır.Hareketli eklemlerin bir kısım 180 derece dönüş yapabildikleri halde bazılarının hareketleri kısıtlıdır. Eklemlerin dönüş veya hareket yapmadıkları yönlerde aşırı zorlanmaları veya dışarıdan üzerlerine doğrudan darbe almaları mafsal bağların kopmaları ile sonuçlanır.
Burkulmalarda ilk 0 - 4 saat içinde bölgesel soğuk uygulaması ve ilgili oynağın (mafsalın) bandaj veya uygun bir malzeme kullanılarak sargılanması ya da elastik bandaj adı verilen esneyebilir sargı elemanlarıyla hareketsiz hale getirilmesi gerekir. Sakatlanan bölgeye kesinlikle vücut ağırlığı bindirilmemeli ve tıbbi yardım için hekime müracaat edilmelidir. Bu koşullarda bandaj veya tespit süreci 21 gün civarındadır.

Çıkıklar: Eklemleri saran bağların kopma ve yırtılmaları sonunda bazı mafsallar çalışamaz duruma gelirler. En çok görülen çıkık aşırı gerilme ve esneme sırasında oluşabilen çene mafsalı çıkığı ile aşırı zorlamalar nedeniyle oluşan omuz mafsalı çıkıklarıdır. Omuz mafsalı çıkığı olan bir kişi, bu omuzunu hareket ettiremez, ağrısından yakınır ve kol aşağı sarkık durumda kalır.

Böyle bir şikayetle karşılaşıldığında yapılacak en doğru hareket kolu boyuna bir eşarpla asmak ve doktora müracaat etmektir.

Kırıklar: Düşmelerde ve ani çarpmalarda, kollarda, bacaklarda, kaburga kemiklerinde ve boyunda kırıklar oluşabilir.
Kırıkların ortak özelliği şiddetli ağrı yapması ve tespit edildikten sonra hareketsiz hale getirilmesi gerektiğidir. Kol bölgesinde en sık rastlanan kırık el bileğine yakın yerden olandır. Bu kırık, el açıkken öne doğru el üzerine düşmeyle meydana gelir.

Kırıktan sonra ön kol, çatal sırtına benzeyen bir deformasyon gösterir. Bacak kırıkları kalça ve diz arasında uyluk adı verilen bölgede ya da baldır adı verilen diz altı bölgede oluşur. Uyluk kemiği kırıkları daha çok yaşlıların düşmelerinde görülür. Sırtüstü yatan hastada kırık taraftaki ayak dışa dönük durur.

Göğüs kafesine isabet eden darbelerde bir veya birden fazla kaburga kemiği kırılabilir. Kaburga kemiği kırıklarının en önemli belirtisi kırık bölgesinde nefes almayı engelleyecek kadar çok ağrı olmasıdır.

Ağrı ıkınma ve öksürmeyle artar. İstirahat konumunda bu ağrı azalır. Birden fazla kaburga kemiğinin kırılması göğsün fiziksel destek görevini ortadan kaldırır. Böylece her nefes alışta akciğer genişleyeceğine, göğüs duvarı içeri çöker ve solunum fonksiyonu bozulur.

Bu koşulda hastayı en kısa zamanda tam teşekküllü bir hastaneye götürmek gerekir. Tüm kaburga kemiği kırıklarında doktora müracaat şarttır. Basit kaburga kırıkları 21 günde kendiliğinden iyileşir.
Başa isabet eden darbeler ve düşmelerde boyun kemikleri kırılır ve omurilik bası altında kalabilir. Bu durum çok tehlikelidir. Çünkü insanın solunumunu yöneten kaslara giden sinirlerin bu hizada kesi veya basıya uğraması ani solunum durması ve ölümlere sebebiyet verir.
Boyun kırıkları açısından en tehlikeli durumda olan hasta, bilinci yerinde olmayan hastalardır. Böyle bir hastada aksi kanıtlanana kadar boyunda kırık veya benzeri bir problemin olduğu varsayılmalı ve boyun uygun koşullarda tespit edilene kadar hasta kımıldatılmamalıdır.
Bu gibi hastaların solunum yollarının açık tutulabilmesi için dikkatli davranmak ve hastaya zarar vermemek gerekir.

Beyin Sarsıntısı (Kafa Travması): Kafatasına sert bir cisimle vurulması veya başın sert bir yüzeye çarpılmasıyla kafa travması oluşur.

Darbenin şiddetli olmaması halinde beyin sarsıntısı denen durum görülür. Darbenin isabet ettiği yerde bir hematom oluşur. Bu bölge ağrılıdır. Hastanın başı döner, midesi bulanır. Kendisine ne olduğunu hatırlayamaz (hafıza kaybı). Şiddetli darbeler kafatasında çatlak ve kırıklar oluşturabilir.

Beyni örten zarlar arasında veya beyin yüzeyinde kopan kılcal damarlar yerel hematom meydana getirebilirler. Bu koşullarda hastada; şuur kaybı, bulantı olmaksızın fışkırır tarzda kusma, hafıza kaybı, kan basıncında düşme ve burun deliklerinden, ağzından kan gelmesi görülebilir.

Kırılan kolu eşarpla boyuna asın
Düşme ve kırılmalarda yapılması gerekenler;
- Sıyrıkları antiseptik çözeltiyle yıkayın (Örn. Battikon), üzerine antibiyotikli merhem sürerek steril pansumanla kapatın.
- Kırılan kolu bir eşarpla üçgen askı şeklinde boyuna asın.
- Kaburga kemiği kırıklarında mutlaka doktora müracaat edin.
- Yerde bilinçsizce yatan hastaların boyunları kırık olabilir. Onlara özel bir boyun desteği takmadan yerinden kımıldatmayın.
- Burkulmalarda kısa süre için bölgeye buz torbası uygulayın ve elastik bandajla eklemi sarın.
- Burkulmalarda bölgeyi vücut seviyesinden yükseğe kaldırın.
- Çene çıkıkları için bir cerraha gidin.
- Omuz çıkıklarında kolu bir eşarpla boyuna asın ve doktora müracaat edin.
- Kol kırıklarında hastayı sırtüstü yatırıp, iki bacak arasına battaniye veya katlanmış çarşaf yerleştirerek 4 - 5 yerden eşarpla birbirine bağlayın.
- Kafa travması geçiren hasta için mutlaka hastaneye müracaat edin.

Hastayı acilen hastaneye götürün
Kesici ve delici yaralanma durumunda; Paslı maddeler ve cam kesiklerinde tetanoz aşısı olun. Küçük kesiklerde kesiği su ve sabunla yıkayıp, temiz gazlı bezle 5 dk. boyunca üstüne bastırın. Fışkıran tarzda kanayan kesiklerde hemen hastaneye gidin. Hastaneye ulaşana kadar, yaranın üstüne temiz bir bez ile bastırmaya devam edin. Yaralı ekstremite (kol, bacak, parmak öb) yukarı kaldırılmalıdır. Delici göğüs yaralanmalarında göğüs kafesindeki deliği hava ile irtibatı tam olarak kesilecek şekilde bantlarla kapatın ve hastayı acilen hastaneye ulaştırın.

Kesilen yer mikrop kapmasın
Delici karın yaralanmalarında; Vakit kaybetmeden acil ambulans servisini arayın. Hastayı sırtüstü yatırın. Karından dışarı çıkan organların üstünü mutfakta kullandığınız şeffaf plastik film ile kapatın.

Bunu üzerine temiz, kutlanmış bir havlu koyun. Daha sonra kalın bir çarşafı katlayarak havluyu takviye edin. Hastayı bu şekilde hastaneye nakledin.

Parmak ve küçük organ kopmalarında; Kanayan yere kesinlikle tütün, makine yağı, solvent gibi maddeler sürmeyin. Kesilen yeri, mikrop kapacak bir yere değdirmeyin. Sıcak kompres uygulamayın.

Kaynak:Yeniasir