E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Yirmi altı kemik, elli yedi eklemden oluşan ayak, oldukça karmaşık bir yapıdır. Kimi zaman, parmaklar üzerinde duran bir balerinde olduğu gibi, sabit bir yapı oluşturur, kimi zamansa yükseğe sıçrayan bir kişide olduğu gibi, esnek bir yapı sergiler. Yürüdüğümüz zamansa, bu iki durumu aynı anda yaşarız.
Vücut ağırlığının tamamını yere aktaran ve insanı "ayakta" tutan bu organın sağlığı özellikle çocuklarda çok önemlidir. Çocuklarda en sık görülen ayak problemleri de, topuğun içe basması, ayak iç arkının çökmesi ya da her ikisinin birlikte görülmesidir. Anne babaları en çok endişelendiren ayak problemlerinin başındaysa, ayak arkının çökmesi ya da diğer bir deyişle düz tabanlık gelir.

Çocuk yürümeye başladıktan sonra, ayak ark bölgesi henüz tam belirgin olarak görülmeyebilir. Bunun nedeni, genellikle bu bölgedeki yağ dokusudur. Zamanla şekillenen ayak arkı 6-8 yaşında son halini alır.



Topuğun içe basması ve düz tabanlık, büyüme döneminde, vücut dizilişinde bazı problemlere neden olabilir. Bu durumdaki çocuklarda, fazla yükseğe sıçrayamama, hızlı koşamama ve çabuk yorulma en sık görülen şikayetler arasındadır. Bu ayak problemlerinden herhangi birinin görülmesi durumunda, zamanla düzelmesini beklemek yerine, zaman kaybetmeden bir ortopedi uzmanına başvurmak gerekir. Özellikle, kas kuvvetinde azalma ve kısalıklarla ilgili sorunlarla birlikte ortaya çıkan ayak problemlerinde, fizyoterapistin önereceği egzersiz programı oldukça yararlı olmaktadır.

Ayak şekil bozuklukları pek çok nedenden kaynaklanabilir. En sık görülen nedenler arasında, genetik, ırksal özellikler ve uygun olmayan ayakkabı kullanımı sayılabilir. Ailede ayak problemi varsa, çocukta da ayak problemi görülme olasılığı yüksektir. Akdeniz kuşağı insanında en çok görülen ayak problemlerinden biri topuğun içe basması ve ayak arkının çökmesidir. Kuzey Avrupa ülkelerindeyse bu problem daha az görülür. Afrika kökenlilerde, genellikle düz tabanlık görülmektedir.

Önlem alınması mümkün olabilen bir diğer ayak problemi etkeni de uygun ayakkabı kullanımıdır. Uygun ayakkabı tanımı yıllar içerisinde bazı değişikliklere uğramıştır. Bu değişikliklere karşın, halen bazı yanlış görüşler sürmektedir.

Hangi Ayakkabı
Çocuklar için uygun bir ayakkabıda olması gereken özellikleri şöyle özetlenebilir:

Topuğu saran kısım, topuğu destekleyecek kadar sert olmalı,
Bağcıklı olmalı,
Ayak parmak ucunda bir miktar boşluk olmalı.
Ayak tarak kısmının genişliği ayağa uygun olmalı ve ayağı sıkmamalı,
Ayakkabı topuğu ile ayakkabının ön kısmı aynı anda yere değmeli ve burun kısmı yerden 10-12 mm havada olmalı,
Topuk yüksekliği 1,5-2 cm'yi geçmemeli,
Ayakkabının iç astarı tümüyle deri olmalı.
Yürümeye Başlayana Kadar

Bebeklerde ayak normal pozisyondadır. Ayağı sıcak tutan, kalıp halinde kesilmiş, iki parça yumuşak deriden yapılan hafif ve basit bir patik yeterlidir. Yürümeye başlayana kadar ayakkabı gerekli değildir.

Yürüyorum
Yürümenin başlangıç aşamasında, lastik spor ayakkabı yerine normal ayakkabı kullanılması daha uygundur. Bu konuda yapılan ilginç bir bilimsel çalışmaya göre, lastik spor ayakkabı kullanan çocuklar, normal ayakkabı kullanan çocuklara oranla, sert zeminde 3 kez, halı üzerindeyse 5 kez daha fazla düşmektedirler. Ekonomik yönden daha ucuz olmasına karşın, lastik spor ayakkabılar kullanmak yürümenin erken döneminde düşme tehlikesini arttırmaktadır.

Yeni yürümeye başlayan çocuklarda sert mi yoksa yumuşak ayakkabı mı kullanılacağı konusunda da yine farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak yine de, çok sert ya da çok yumuşak ayakkabı tabanı yerine, yarı-yumuşak ve esnek tabanlığın daha uygun olduğu söylenebilir. Ayakkabı tabanının çok sert olmaması, yürümenin itme aşamasında parmakların daha iyi itmesine izin verir ve denge daha iyi sağlanır. Yumuşak olmaması da, ayak tabanının sivri ve tehlikeli cisimlerden korunmasına yardımcı olur. Bunun yanı sıra, ayakkabının üst kısım derisiyle ayakkabının dili yumuşak ve esnek olmalıdır. Bu sayede, ayak daha rahat hareket eder ve ciltte herhangi bir rahatsızlık olmaz.

Çocuk bağımsız ve dengeli yürümeye başlayana kadar, ayak problemlerini düzeltmeye yönelik tüm ayakkabı değişikliklerinden kaçınılmalıdır. Yeni yürümeye başlayan çocukta, ayakkabının boğaz kısmı ayak bileğini içine almalı ve desteklemelidir. Çocuk 20-30 aylıkken ayak bileği desteksiz ayakkabılara geçilebilir.

6-9 yaş
Okul çağına gelen çocukların ayakkabılarının seçiminde pek çok etken rol alır. 6-9 yaş arasındaki çocuk, ikinci hızlı büyüme dönemine girdiği için, ayakkabısı çok kısa sürede ayağına küçük gelebilir. Ayrıca, bu yaş çocuklarda, ayakkabının modeli ve şekli de önem kazanmaya başlar. Bu dönemde, kaba ve estetik yönden sevimsiz ayakkabılardan kaçınılmalı ve tercih çocuğa bırakılmalı; ancak, ayak sağlığı yönünden belirli ölçütlerden de ödün verilmemelidir. Okul çağı çocuklarının tercih ettikleri ayakkabı türleri, dayanıklı, esnek, rahat, uzun bağcıklı ve ön kısmı geniş olanlarıdır. Çocuk, arkadaş toplantılarında ve özel günlerde farklı ayakkabı kullanmak isterse, uzun süre kullanmamasını sağlayacak biçimde izin verilmelidir.

10-14 Yaş
10-14 yaş arası çocuklarda ayakkabı şekli daha ön plandadır. Klasik ya da düz ayakkabıları kullanmak istemeyebilirler. 14 yaşın sonuna kadar, yani kemik büyüme plakları kapanana kadar, her yıl ayağın büyüme miktarına göre uygun ayakkabı gerekir. Bu dönem, uygun ayakkabının gerektiği en önemli dönemlerdendir. Lastik spor ayakkabıları, bez ayakkabılar, terlik ve sandalet gibi ayağı yeterince desteklemeyen ayakkabılar, bacaklarda kramp ve bel ağrılarına neden olabilir. Bu dönemde, aileler çocuğunu uygun ayakkabı seçme konusunda bilgilendirmelidir.

Ülkemizde uygun ayakkabı kullanma alışkanlığı pek yaygın değildir. Ancak yine de, çocuklarımıza bu alışkanlığı kazandırarak, bizlerden sonra daha sağlıklı kuşakların gelişmesine katkıda bulunma sorumluluğunu taşımalıyız.