E-posta 15.10.2009'de eklendi.

Antik çağlardan beri demir tıp alanında çok önemli bir yere sahip. Mısırlılar demirle yapılan karışımları kellik tedavisinde kullanıyorlardı. Antik Yunan'da ise, şarap içinde eritilen demir, iktidarsızlığın en etkili ilacı olarak kabul ediliyordu. Ancak ilk kez 1832 yılında anemi yani kansızlık ile demir eksikliği arasındaki ilişki ortaya çıkarıldı.

Çeşitli denemelerden sonra değişik alanlardaki tedavi ve koruyuculuk gücü anlaşılan demir, bugün ilaç teknolojisinde ve modern tıpta çok önemli bir yere sahip.
Dünya Sağlık Teşkilatı'nın verilerine göre, dünya nüfusunun yüzde 20'sinde demir eksikliğinden kaynaklanan anemi görülüyor.

İnsan vücudu için faydalı sayısız organik bileşimler arasında demir en önemli görevlerden biri olan kana oksijen taşıma görevini üstlenir. Ayrıca büyümeyi ve kas hareketlerini de etkiler.
İnsanlar demir eksikliklerini daha çok yiyeceklerle giderirler.



Yeni doğan bir bebekteki demir miktarı 300 mg'dır. Bu, beslenmeyle artar. Demir, yiyeceklerde emilmiş ve emilmemiş olarak iki ayrı biçimde bulunur. Emilmiş demir, hayvansal gıdalarda bulunan demirdir. Yiyeceklerde bulunan demirin miktarı değil, emilebilecek durumda olan demir miktarı önemlidir. Başka bir deyişle, bir fincan maydanozda 100 gram etten daha fazla demir bulunur. Ancak organizma, maydanozdaki demirden ettekinden on kat daha az faydalanır. Emilmiş demir, hızla mideye, oradan da emilmenin gerçekleştiği oniki parmak bağırsağına gelir. Emilmemiş demir ise, midenin salgıları tarafından bölünür ve bağırsak tarafından emilmeye hazır hale getirilir.

YAŞAMIN HER EVRESİNDE DEMİRE İHTİYACIMIZ VAR
İnsanlar hayatlarının bebeklik, büyüme çağı ve hamilelik dönemlerinde demire daha çok ihtiyaç duyarlar. Yeni doğan bebek anne sütü alırsa, gerekli demir ihtiyacının tümü karşılanmış olur. İnek sütü ise, bu gereksinimi karşılayacak nitelikte değildir.

Gelişme çağında ise çocuklarda bebeklik çağındaki kadar hızlı bir değişiklik gözlenir. Gelişme çağındaki bir erkek çocuk, yılda ortalama 10 kilo alır. Böylelikle kas ve vücut yapısı gelişir. Bu dönemde çocuğun kanındaki hemoglobin miktarı bir yetişkininkine yakın bir seviyeye gelir. Bu da daha fazla demir alımını gerekli kılar.

Genç kızlarda ise, hemoglobin artışı biraz daha yavaş ve aşamalı olarak gelişir. Özellikle adet döneminin başlangıcında demir kız çocukları için son derece gereklidir. Hamilelik kadının demire en çok ihtiyaç duyduğu dönemdir. Yapılan araştırmalarla sanayileşmiş ülkelerde hamilelik dönemindeki kadınların yüzde 50'sinde demir eksikliğinden kaynaklanan kansızlık görüldüğü saptanmış.

Kansızlığın en büyük nedenlerinden biri olduğu için demir eksikliği, giderilmediği takdirde yaşamın her evresinde hem kadınlar hem de erkeklerin en önemli sağlık sorunlarından biri haline gelebilir.

SPOR YAPANLAR İÇİN DEMİR
Normal aktivitelerini gerçekleştiren bir erkek günde ortalama 1 mg demir harcar. Adet kanamaları da göz önünde bulundurulursa, bir kadının günlük olarak harcadığı demir oranı 1.5 mg'dır.

Spor yapanlarda ise, terleme yolu ile vücut tarafından minerallerin büyük bir kısmı dışarı atıldığından harcanan demir oranı daha da yükseliyor. Ortalama olarak bir saatlik spor yapanlar 0.5-0.6 oranında demir kaybediyorlar. Yani, iki saat spor yapan bir kişi, 1 mg demir kaybediyor.

Ancak yemeklerden alınan demirin sadece yüzde 10'u metabolizma tarafından emildiği için günlük harcadığınız miktardaki demirin on katını almanız gerekir. Buna göre, sporla uğraşan bir erkeğin günde 30 mg, sporla uğraşan bir kadınınsa günde 35 mg demir alması gerekir.

Hiç spor yapmayan erkekler günde 10 mg, kadınlarsa günde 15 mg demir almalıdır.

ISPANAĞIN DEMİRİNİ EMMEK ÇOK ZOR
İnsan vücudu sebze ve meyvelerde bulunan demirin sadece yüzde 5'ini, hayvansal gıdalardaki demirinse yüzde 20-25'ini emer. Yıllardır ıspanağın en çok demir içeren sebze olduğu, hatta ünlü çizgi film kahramanı Temel Reis'in gücünü ıspanaktan aldığını biliyoruz. Ancak ıspanaktaki demirin sadece yüzde l'ini veya yüzde 2'sini vücut emebiliyor. Diğer sebzelerde ise demirin emilme oranı biraz daha yüksek. Patatesteki demirin sadece yüzde 10'u, karnabahardakinin ise yüzde 26'sı vücut tarafından emilebiliyor. Sebze, meyve ve hayvansal gıdalardaki demirin emilme oranı yemekte yediğiniz diğer besinlere, vücudun demir ihtiyacına ve besinin yapısına göre değişiyor. Demirin emilmesini hızlandırmak için yanında C vitamini almak da faydalı olacaktır.

Yumurta sarısı, çikolata, karaciğer, sakatatlar ve yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemiş, kum meyve ve baklagiller bol miktarda demir içerir.


Yumurta sarısı
Demir yönünden hayli zengin bir besin olan yumurta sarısının 100 gramında 6.1 mg demir bulunur. Yumurta sarısı aynı zamanda protein ve E vitamini deposudur. Ancak gereğinden fazla yenmesi halinde kolesterolü yükselteceğinden, haftada en çok 3-4 yumurta tüketmeye dikkat edin.


Çikolata
Her gün kahvaltıda içeceğiniz bir bardak süte bir kaşık kakao ilave ederseniz, günlük demir ihtiyacınızın büyük bir bölümünü karşılamış olursunuz. Kakaonun 100 gramında 14.5 mg demir bulunur. Kendinizi yorgun ve sıkıntılı hissettiğiniz anlarda birkaç parça çikolata yerseniz, içeriğindeki demir sizi canlandıracaktır.


Karaciğer
Içeriğindeki bol miktarda demir sayesinde karaciğer kansızlığın en kuvvetli ilacı sayılır. Kansızlığın neden olduğu yorgunluk, bitkinlik, depresyon gibi şikayetlerden karaciğer tüketerek kurtulabilirsiniz. Karaciğerin kızartmasını yapabileceğiniz gibi, daha hafif olması ve sindirim güçlüğüne neden olmaması için ızgara olarak da tüketebilirsiniz.